Sa Pa là thị xã nằm ở phía Tây của tỉnh Lào Cai. Đây thuộc vùng núi cao nên khí hậu quanh năm mát mẻ. Vào mùa đông, nhiệt độ ở đây xuống rất thấp, có khi còn có tuyết rơi. Sa Pa cũng là địa điểm du lịch nổi tiếng ở khu vực Tây Bắc. Khách tham quan đến Sa Pa rất đông, một trong những điều thu hút khách chính là ẩm thực tại đây. Nhắc đến ẩm thực Sa Pa không thể không nhắc đến thắng cố, gà đồi nướng, lợn cắp nách…Và một món đặc biệt nữa đó chính là cá hồi.
Cá hồi là một loài cá ngược sông để sinh sản. Có loại cá hồi nước ngọt di cư ra biển rồi lại quay về nước ngọt. Cũng có loại cá hồi chỉ sinh sống ở nước ngọt. Cá hồi ở Sa Pa là loại sinh sống hoàn toàn tại vùng nước ngọt. Cũng là một trong những món đặc sản không thể bỏ qua khi đến nơi đây. Tuy nhiên, hiện nay, giá cá hồi tại Sa Pa giảm nghiêm trọng khiến người nuôi lâm cảnh nợ nần.
Giá cá hồi Sa Pa giảm 60% so với trước đây
Đặc thù của cá hồi là đến lứa phải bán ngay, nếu không cá đẻ trứng xong sẽ chết. Nhiều hộ đã phải bán tháo cho thương lái với giá thấp nhưng vẫn không bán hết. Trong khi đó, trước đây, giá cá hồi dao động 200.000 – 250.000 đồng/kg. Cá hồi cắt khúc có giá 280.000 đồng/kg; cá hồi phi lê giá 350.000 đồng/kg.
Tuy nhiên hiện nay, do ảnh hưởng của dịch bệnh, hệ thống nhà hàng, dịch vụ ăn uống trong và ngoài tỉnh không có khách khiến giá giảm sâu đến 60%, chỉ còn 120.000 – 140.000 đồng/kg. Đầu năm 2020, giá cá hồi giảm xuống còn 140.000 – 150.000 đồng/kg. Đến giữa năm, sức tiêu thụ tăng, giá cá đã ổn định trở lại, nhưng bước sang đầu năm 2021, giá cá hồi lại giảm liên tục khiến nhiều hộ gia đình rơi vào cảnh nợ nần, bỏ ao không dám nuôi mới.
Nguyên nhân do chi phí sản xuất cao, đầu ra khó khăn. Thị xã Sa Pa (Lào Cai) là vùng nuôi cá hồi lớn nhất nước với gần 300 cơ sở nuôi cá nước lạnh, diện tích mặt nước khoảng 2 ha ở các xã: Tả Van, Lao Chải, San Xả Hồ, Ô Quý Hồ, Thác Bạc…; tổng sản lượng đạt gần 800 tấn/năm.
Việc bán lẻ cá hồi cũng gặp nhiều khó khăn
Hiện bà con nuôi cá hồi đang tìm mọi cách rao bán trên mạng, bán lẻ từng con. Tuy nhiên, việc bán lẻ cũng gặp rất nhiều khó khăn do không có điểm tập kết tại các tỉnh, thành khác nên chi phí vận chuyển cao, cá tươi không để được lâu, việc đưa cá vào bán tại hệ thống siêu thị, cửa hàng lớn không phải dễ bởi cá phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình kỹ thuật, cân nặng…, chưa kể còn cạnh tranh với các mặt hàng cá hồi nhập khẩu khác.
Cá hồi tiêu thụ tốt nhờ thay đổi phương thức chế biến
Cá hồi tươi không tiêu thụ được, cái khó ló cái khôn. Để ứng phó với biến động thị trường, có những hợp tác xã đã mạnh dạn lựa chọn hướng phát triển nuôi theo mô hình khép kín và tập trung vào khâu chế biến thành nhiều loại sản phẩm như: cá hun khói, ruốc, pate cá hồi, dầu cá hồi, trứng cá hồi hoặc cá hồi cắt khúc. Điều này vừa giúp cắt giảm chi phí thức ăn chăn nuôi cá quá lứa, vừa khiến sản phẩm cá hồi bảo quản được lâu, đến được với người tiêu dùng nhiều hơn.
Hợp tác xã (HTX) Thức Mai đã có kinh nghiệm gần 10 năm phát triển nghề nuôi cá hồi, cá tầm tại thôn Can Hồ Mông. Sau nhiều năm, HTX đã quyết định lựa chọn hướng đi khác biệt, đầu tư thêm cả tỷ đồng mua thiết bị máy móc để tập trung chế biến sâu sản phẩm. Hiệu quả mang lại từ hướng phát triển này đã vượt sức kỳ vọng của HTX. Đặc biệt khi cuối năm 2020, các sản phẩm cá hồi Sa Pa đã được công nhận là sản phẩm phẩm OCOP cấp tỉnh và cấp quốc gia. Doanh số bán hàng của HTX có tháng đã lên tới gần 2 tỷ đồng, cao gấp nhiều lần trước đây.
Sa Pa chuyển hướng từ nuôi cá hồi sang cá tầm
Trên địa bàn tỉnh Lào Cai đang có gần 300 cơ sở nuôi cá hồi, cá tầm, phần lớn theo quy mô nhỏ. Từ kết quả bước đầu của hợp tác xã Thức Mai, tới đây các ngành chức năng sẽ tập trung hỗ trợ về thiết bị và đầu ra thị trường giúp các cơ sở sản xuất có thêm giải pháp tăng hiệu quả kinh doanh.
Việc chế biến sâu sản phẩm trong chăn nuôi cá nước lạnh là hướng đi tất yếu. Nó vừa nâng cao giá trị của sản phẩm, vừa đảm bảo ổn định thị trường trong điều kiện cạnh tranh như hiện nay. Để làm được việc này, bên cạnh sự hỗ trợ của ngành chức năng, các cơ sở sản xuất cũng cần chú trọng liên kết để có đủ nguồn cung sản phẩm, nâng cao chất lượng nuôi cá, đảm bảo các quy định về an toàn thực phẩm.
Không chỉ tập trung chế biến sâu, đa dạng các sản phẩm từ cá hồi. Nhiều hợp tác xã nuôi cá nước lạnh ở Sa Pa đã chuyển đổi sang nuôi cá tầm. Ưu điểm của nuôi cá tầm là có thể kéo dài thời gian nuôi, trọng lượng cá càng lớn thì càng được giá. Thời gian nuôi cá tầm dài hơn, nên người dân không phải thấp thỏm tìm đầu ra. Trước đây, lượng cá tầm chỉ chiếm 10% trong các cơ sở nuôi, hiện chiếm đến 90%. Tuy nhiên, cơ quan chức năng cũng khuyến cáo người dân không nên chuyển đổi ồ ạt. Tránh tình trạng cung vượt cầu, dễ bị thương lái ép giá.
